اوراق مشارکت به عنوان یکی از ابزارهای مالی، به شکل یک ابزار سرمایه گذاری جدید به شمار می‌رود که در دنیای امروز به شدت به آن توجه شده است. این اوراق، برخلاف سایر ابزارهای سرمایه‌گذاری، که به شکل سهام، اوراق بهادار، بانکی و یا سایر ابزارهای معمول دیگر عرضه می‌شوند، با شرایطی متفاوت به بازار ارائه می‌شوند. در ادامه به معرفی و توضیح این اوراق خواهیم پرداخت.

اوراق مشارکت یا به انگلیسی Participatory Notes (PNs) ابزاری مشتقه است که در بخش سرمایه‌گذاری و معاملات بورسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزارها به شکل یک نوع کاغذ برای سرمایه‌گذاران غیرمقیم به بازار بورس کشورهایی که شرایط شرکت در آن‌ها را برای سرمایه‌گذاران خارجی سخت می‌سازد، ارائه می‌شود. به عبارت دیگر، این اوراق به سرمایه‌گذاران خارجی که قادر به خرید مستقیم اوراق بهادار در بازارهای خارجی هستند، اجازه می‌دهند تا با سرمایه‌گذاری در این ابزار، به سادگی در بازار بورس کشورهای دیگر نیز سرمایه‌گذاری کنند.

به طور کلی، اوراق مشارکت به شرکت‌هایی صادر می‌شود که سرمایه‌گذاری خود را به عنوان سهامدار یا بخشی از مالکیت شرکت، به صورت اختصاصی محدود نمی‌کنند و به سرمایه‌گذاران خارجی اجازه می‌دهند که در پروژه‌های خود سهیم شوند. بدین ترتیب، اوراق مشارکت به عنوان ابزاری بسیار انعطاف‌پذیر به شمار می‌روند که می‌توانند در انواع پروژه‌های صنعتی، بازرگانی و حتی پروژه‌های مرتبط با حوزه املاک و مستغلات نیز به کار گرفته شوند.

به‌طور کلی، اوراق مشارکت دارای دو قسمت اساسی هستند، یک قسمت اصلی و یک قسمت افزونه. قسمت اصلی اوراق مشارکت عبارتند از حق بهره‌برداری از سرمایه و درآمد شرکت، اما این حق برای سرمایه‌گذاران خارجی به صورت غیرمستقیم، از طریق یک شرکت دیگر صادر کننده اوراق مشارکت، فراهم می‌شود. در این مدل، سرمایه‌گذار خارجی اولین پرداخت‌کننده بهای این اوراق است و به ازای آن، حق برداشت بهره‌ای از سرمایه و درآمد شرکت را دریافت می‌کند.

قسمت افزونه اوراق مشارکت نیز حاوی سایر حقوق مالی مانند افزایش سرمایه یا بهره‌برداری از دارایی‌های شرکت به طور مستقیم نیست، اما می‌توانند به عنوان یک عامل تشویقی برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی مورد استفاده قرار گیرند.

در کشورهایی که دسترسی سرمایه‌گذاران خارجی به بازار سرمایه محدود است، اوراق مشارکت به عنوان یک راه برای جذب سرمایه خارجی و افزایش اعتماد و سرمایه‌گذاری در شرکت‌های داخلی به کار گرفته می‌شوند. علاوه بر این، این اوراق می‌توانند به عنوان یک ابزار برای دستیابی به منافع و منابع مختلف در بین شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی.

مثلاً شرکت‌های داخلی می‌توانند با فروش اوراق مشارکت، بخشی از مالکیت و کنترل شرکت را به سرمایه‌گذاران خارجی منتقل کرده و در عوض بهره‌وری از سرمایه‌ی جدیدی که تزریق شده به شرکت‌ها می‌شود، دست یابند. در این بین، سرمایه‌گذار خارجی نیز می‌تواند با دریافت سودهایی که از این سرمایه بدست می‌آورد، منفعت خود را بدست آورد.

در ایران، با توجه به تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های مربوط به دسترسی به بازار سرمایه، استفاده از اوراق مشارکت به‌عنوان یک راه برای جذب سرمایه خارجی و افزایش اعتماد و سرمایه‌گذاری در شرکت‌های داخلی به‌طور گسترده‌ای به کار گرفته شده است. این ابزار، می‌تواند به‌عنوان یک راهکار برای جذب سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصاد کشور، از جمله بخش صنعتی، بازرگانی و حتی بخش مرتبط با حوزه املاک و مستغلات، مورد استفاده قرار گیرد.

با این وجود، استفاده از اوراق مشارکت نیز دارای برخی محدودیت‌هاست. این اوراق برای سرمایه‌گذاران حقیقی قابل خریداری نیستند و فقط برای سرمایه‌گذاران حقوقی قابل دسترسی هستند. همچنین، برای فروش این اوراق به خارج از کشور نیز باید مجوزهای لازم از نهادهای مربوطه دریافت شود.